در این بخش به تعدادی از عوارض شایع رادیوتراپی سر و گردن می‌پردازیم. منظور از سر در اینجا سایر مناطق جمجمه به جز مغز است مانند گوش، صورت، دهان، حلق و غیره.
دردناک شدن دهان
این عارضه شایع است و اغلب یک یا دو هفته پس از آغاز درمان شروع می‌شود و ممکن است تا 3-2 هفته پس از پایان درمان نیز ادامه داشته باشد. در طول پرتودرمانی، اشعه موجب آسیب به سلول‌های داخل دهان شده و موجب این عارضه می‌شوند. به دلیل این عارضه مصرف غذاهای دارای ادویه، تند، ترش و هم‌چنین خوراکی‌های خشک مشکل می‌شود وقتی دهان خشک، زخمی و دردناک می‌شود، مستعد عفونت می‌شود. لذا در این مورد حتماً با پزشک‌تان مشورت کنید. او ممکن است برایتان دهان‌شویه و مسکّن تجویز کند. رعایت نکات زیر می‌تواند در بهبود این عارضه کمک کننده باشد:
- دستورات پزشک‌تان در مورد مصرف دهان‌شویه و مسکّن را به دقت رعایت کنید.
- از استعمال دخانیات و مصرف الکل اکیداً پرهیز کنید.
- از مصرف مواد خوراکی دارای مزه قوی (تند، ترش، دارای ادویه)، مواد غذائی خشک مانند بیسکوئیت، و غذاهای داغ پرهیز کنید.
- سعی کنید غذای نرم و آبدار استفاده کنید. غذا را با افزودن موادی مثل ماست و یا آب گوشت، نرم کنید.
- دهان خود را تمیز نگهدارید. برای این کار لازم است علاوه بر مصرف دهان‌شویه، روزی چند بار با مسواک نرم و یا پارچه نرم و خیس دهان‌تان را تمیز کنید.
اِشکال در بلعیدن غذا
در حال بارگذاری محتوا ...
خشکی دهان:
تقریباً تمام بیمارانی که تحت رادیوتراپی سر و گردن قرار می‌گیرند دچار درجاتی از خشکی دهان می‌شوند. این عارضه به دلیل صدمه دیدن غدد بزاقی ناشی از اشعه ایجاد می‌شود. در این حالت جویدن و قورت دادن غذا دچار اشکال می‌شود. گاهی هم دهان زخم شده و دردناک می‌شود. بعد از اتمام درمان، گاهی ممکن است بیش از 6 ماه طول بکشد تا ترشح بزاق در دهان به حالت عادی برگشته و خشکی دهان برطرف شود. خشک شدن دهان می‌تواند باعث بروز عفونت‌های جدی در دهان، دندان‌ها و لثه شود. در صورت بدتر شدن علائم و یا ایجاد عفونت مانند سفیدک در دهان حتما پزشک خود را مطلع کنید. اگر دندان مصنوعی دارید ممکن است لازم باشد حین درمان از آنها استفاده نکنید.
مشکلات صدا:
بسیاری از بیماران در طی پرتو درمانی در این نواحی دچار تغییر و خشونت صدا می‌شوند. البته بسته به ناحیه‌ی درمانی شدت این علائم نیز متفاوت است. در هر صورت این مشکل چند هفته پس از پایان درمان برطرف می‌شود. در برخی از بیماران ممکن است مختصر تغییر صدایی برای مدت طولانی باقی بماند.
تغییر مزه خوراکی‌ها
رادیوتراپی ناحیه سر و گردن باعث آسیب دیدن پرزهای چشایی در زبان می‌شود. درنتیجه، مزه غذاها ممکن است عوض شوند به اینصورت که برخی بیماران مزه غذاها را اصلا متوجه نمی‌شوند و بعضی دیگر طعم فلزی خاصی در دهان خود احساس می‌کنند. برای کاهش این مشکل راهکارهای مناسبی وجود دارد.
کاهش وزن
در طی درمان ممکن است به دلایل مختلفی مثل ماهیت بیماری، دردناک شدن ناحیه دهان، اشکال در بلعیدن غذا و افزایش تعداد جلسات رادیوتراپی بیمار دچار کاهش وزن شود. کاهش وزن امری طبیعی است و با تمهیداتی می‌توانید این عارضه را بهتر مدیریت کنید. علاوه بر اطلاعات در قسمت تغذیه در سرطان، متخصصین تغذیه و پرستاران خبره نیز می‌توانند در این زمینه به شما کمک کنند.
پوسیدگی دندان و مشکلات لثه
لازم است قبل از شروع پرتودرمانی این نواحی به دندانپزشک مراجعه کرده و بیماری‌ها و پوسیدگی‌های دندانی خود را درمان نمائید. بعد از رادیوتراپی نیز شما نیاز به مراجعه منظم به دندانپزشک جهت درمان مشکلات دندان‌ها و لثه‌ها خود خواهید داشت. مصرف منظم دهان‌شویه‌های حاوی فلوراید در پیشگیری از پوسیدگی دندان‌ها مؤثر است.
ریزش مو
رادیوتراپی (پرتو درمانی) در ناحیه سر، همواره با درجاتی از ریزش مو همراه است. در اکثر موارد موها پس از اتمام درمان مجدداً رشد خواهند کرد و به حالت طبیعی خود برمی‌گردند. امّا گاهی اوقات بخصوص در کسانی که دوره رادیوتراپی طولانی دارند، ممکن است این از دست رفتن موها دائمی بوده و موها دیگر رشد نکنند.
